بیتکوین نوعی پول دیجیتال است. برای درک بهتر این جمله به یاد آورید که سکه طلا، همزمان هم پول و هم نوعی فلز است و اسکناس نیز یک سند کاغذی است که با آن می‌توان به مبادله پرداخت. بیتکوین هم درواقع یک برنامه رایانه‌ای در فضای اینترنت است که می‌توان از آن به عنوان پول استفاده کرد.
تاریخچه اختراع بیتکوین به عنوان اولین ارز دیجیتال به اندازه داستان‌ها و فیلم‌های علمی تخیلی جذاب و هیجان‌انگیز است. فردی ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو، که هیچ‌گاه هویت خود را فاش نکرد، موفق می‌شود ارز دیجیتالی را معرفی کند که برای استفاده از آن لازم نبود به شخص یا نهاد ثالثی اعتماد کرد و همچنین کسی نمی‌توانست آن را دوبار خرج کند. این دو ویژگی باعث شد بیتکوین برخلاف سایر تلاش‌ها برای ایجاد یک ارز دیجیتال با شکست مواجه نشود. امروز بیتکوین و بازار ارزهای دیجیتال که با الگویی شبیه به بیتکوین ساخته شدند، بخش مهمی از اخبار اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده‌اند و حجم بالایی از پول، در بازار خرید و فروش این ارزها در حال گردش است.
درباره خالق بیتکوین و انگیزه آن برای ساخت این ارز دیجیتال
ساتوشی ناکاموتو، یکی از اسرارآمیزترین نام‌هایی است که در قرن ۲۱ به شهرت رسیده است. این نام مستعار فردی (یا افرادی) بود که از سال ۲۰۰۷ درباره مفهوم ارز دیجیتال در اینترنت شروع به کار کرد. سایت Bitcoin.org در سال ۲۰۰۸، توسط ساتوشی راه‌اندازی شد. کاربران در این سایت می‌توانستند به صورت ناشناس بیتکوین دریافت کنند. همچنین در همین سال، ساتوشی در مقاله‌ای که در سایت metzdowd انتشار داد، بیتکوین را به عنوان یک رمزارز به جهان معرفی کرد و از همه خواست به توسعه این ارز دیجیتال کمک کنند.
ساتوشی تا سال ۲۰۱۱ بی‌آنکه پرده از هویت واقعی خود بردارد در راستای توسعه بیتکوین تلاش کرد. او به دنبال این بود، ارز دیجیتال بیتکوین، برخلاف ارزهای کلاسیک که در کنترل دولت‌ها بودند، در کنترل هیچ فرد، گروه یا سازمانی نباشد. این فرد ناشناخته، برای اولین بار از فناوری بلاک‌چین در بیتکوین استفاده کرد، طراحی اوراق سفید یا White Paper مربوط به بیتکوین را انجام داد و توانست مسئله «دو بار خرج کردن» ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به وجود یک نهاد مرکزی کنترل‌کننده از طریق شبکه همتا به همتا حل کند.
غیر متمرکز بودن سیستم ارز دیجیتال بیتکوین برجسته‌ترین ویژگی آن بود که ساتوشی بر آن تاکید می‌کرد و این اتفاق را انقلابی در اقتصاد جهان می‌دانست. او معتقد بود دولت‌ها در سیستم فعلی پولی جهان، هر زمان که بخواهند، با بالا و پایین بردن ارزش اسکناس‌ها از مردم به نفع خود سواستفاده می‌کنند.
چرا بیتکوین ارزش دارد؟
ارزش بیتکوین در واقع شبیه اسکناس‌های کلاسیک، یک ارزش قراردادی است که توسط اعضای شبکه به این رمز ارز داده می‌شود. از این نظر ساز و کار ارزش‌گذاری بیتکوین فرق چندانی با زمانی که طلا به عنوان یک کالای واسطه برای مبادلات توسط اکثریت مردم جهان پذیرفته شد ندارد. ارزشی که مردم برای طلا به خاطر ویژگی‌هایش قائل بودند یک قرارداد پذیرفته شده بین همگان بود. برای همین طلا همیشه ارزشی فراتر از میزان کارایی خود به عنوان یک کالای مصرفی داشت.
شاید شنیده باشید که پشتوانه اسکناس در ابتدا طلا بوده است. یعنی دولت‌ها برای حفظ ارزش پول خود می‌بایست به اندازه میزان اسکناسی که منتشر می‌کردند در خزانه طلا می‌داشتند. هر چند هیچ‌وقت در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتاد و دولت‌ها همیشه اقدام به چاپ اسکناس بیشتری می‌کردند که به آن پول بدون پشتوانه گفته می‌شد. امروزه نیز میزان ارزش پول هر کشور بسته به قدرت و تصمیمات اقتصادی آن کشور است. برای همین اغلب اخبار و اتفاقات مختلف می‌توانند در قیمت ارزها تاثیر گذار باشند. به عبارت دیگر ارزش ارز هر کشور میزان اعتباری است که مردم برای آن قائل هستند.
مقدار ارزش گذاری بیتکوین به اعتماد مردم به این ارز دیجیتال و اعتباری که برای آن قائل هستند بستگی دارد. برای آن‌که این مسئله را بهتر متوجه شوید یک مثال می‌زنیم. فرض کنید در دنیا یک فلز جدید کشف شده است که مقدار آن در تمام کره زمین مقدار محدود ۱۰ کیلوگرم است و هیچ کس امکان ساختن چیزی شبیه به آن را ندارد. حالا اگر یک نفر ۱۰ دلار بدهد و همه این ۱۰ کیلو فلز را بخرد، هر کیلو از آن ۱ دلار قیمت خواهد داشت. در ادامه اگر چند نفر پیدا شوند و حاضر باشند برای هر کیلو از این فلز ۲۰ دلار پول بدهند، ارزش آن به کیلویی ۲۰ دلار خواهد رسید. در حال حاضر ارزش بیت کوین در بازار براساس عرضه و تقاضای این ارزدیجیتال مشخص می‌شود. هر بیتکوین یک رمز یکتا و غیرقابل جعل است که فقط در اختیار دارنده آن قرار می‌گیرد و آن فرد تنها یک بار می‌تواند از این رمز برای مبادلات خود استفاده کند. حالا بسته به میزان اعتباری که این رمز ارز در میان مردم دارد و به عبارت دیگر به اندازه میزان ارزشی که توسط کاربران به شبکه وارد می‌شود ارزش بیتکوین مشخص می‌شود.
آیا می‌توان به بیتکوین اعتماد کرد
در ارزهای معمولی، اعتباری که مردم برای واحد پول یک کشور قائل‌اند، تا حدی به عملکرد دولت‌ها و مراکزی که کنترل آن ارز را در اختیار دارند مربوط می‌شود، اما چرا باید مردم دنیا به ارزی که تنها در فضای مجازی است و هیچ مرکزی مسئولیت آن را بر عهده ندارد اعتماد کنند؟ مهم‌ترین ویژگی بیتکوین در این زمینه شفافیت آن است. تمامی قوانین حاکم بر فضای بیتکوین و روندی که این ارز را به وجود آورده و حفظ می‌کند به صورت شفاف و به زبان برنامه‌نویسی برای همگان قابل مشاهده است. استفاده بیتکوین از بلاک‌چین و توابع پیچیده ریاضی این ويژگی را به آن بخشیده است که امکان جعل آن وجود نداشته باشد و تمامی مبادلاتی که با این ارز انجام می‌شود با حفظ حریم خصوصی افراد قابل رویت و شفاف باشد.
چه نهادی بر ساختار بیتکوین نظارت می‌کند
شاید این سوال برای شما پیش آمده باشد که چرا هنوز نتوانسته‌اند ساتوشی، خالق بیتکوین را شناسایی کنند و مهم‌تر از آن، حالا که سازنده این ارز دیجیتال سال‌هاست ناپدید شده، پس چه افراد یا نهادهایی نظارت بر کارکرد آن را برعهده دارند. جواب این سوال همزمان دوکلمه هیچکس و همه‌کس است. یعنی هیچ فرد یا نهادی به عنوان مرکزی که بخواهد امور مربوط به بیتکوین را اداره کند وجود ندارد و این کار توسط تمام افرادی که در شبکه بیتکوین فعالیت می‌کنند انجام می‌شود.
همان‌طور که گفتیم، ساتوشی معتقد بود دولت‌ها و بانک‌ها که کنترل ارزهای کلاسیک را بر عهده دارند اغلب به نفع سیاست‌های خود در ارزش این ارزها تغییر ایجاد می‌کنند. خالق بیتکوین، برای جلوگیری از چنین اتفاقی ساختار بیتکوین را به نوعی طراحی کرد که احتیاج به هیچ مرکز کنترل‌کننده‌ای نداشته باشد و امور مربوط به تراکنش‌ها و ثبت آن‌ها، با توجه به قوانین شبکه انجام می‌گیرد. هر کس که وارد این شبکه می‌شود در واقع این قوانین را که به زبان برنامه‌نویسی هستند، می‌پذیرد. برای اموری مانند ثبت تراکنش‌ها و استخراج بیت‌کوین‌های جدید نیز پاداشی در نظر گرفته شده است که براساس قوانین موجود به کیف پول‌های مربوطه واریز می‌شود. در واقع این پاداش انگیزه‌ای است برای افراد شبکه که در اداره این مجموعه مشارکت داشته باشند. بلاک‌چین در ایجاد چنین فضایی که برای کنترل آن و اجرای قوانین‌اش احتیاج به هیچ نیروی مرکزی نباشد نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند.
بیتکوین چه ویژگی‌هایی دارد
طراحی بیتکوین براساس اصل عرضه محدود است و در مجموع ۲۱ میلیون بیتکوین در جهان امکان استخراج دارد. در صورت ادامه‌دار بودن موفقیت بیتکوین، این عرضه محدود باعث می‌شود به مرور زمان ارزش این ارز دیجیتال بالا برود.
استفاده از بیتکوین تا حدودی شبیه خرج کردن پول نقد است. تراکنش‌های این ارز دیجیتال غیرقابل برگشت است و شبیه اسکناس که وقتی آن را به کسی می‌دهید دیگر از دسترسی شما خارج می‌شود باید هنگام انتقال آن نهایت دقت را داشته باشید. همین ویژگی بیتکوین باعث می‌شود که بدون نیاز به یک مرکز کنترل کننده امکان دوباره خرج کردن آن و سواستفاده‌های دیگر از بین برود. البته در نظر داشته باشید که برای انجام بیتکوین باید هزینه کمی برای انجام تراکنش آن بپردازید که به حساب ماینر‌هایی می‌رود که ثبت تراکنش بیتکوین را انجام می‌دهند.
از آن‌جایی که بیتکوین یک پروژه منبع باز است و امکان دسترسی به کدهای برنامه‌نویسی شده آن وجود دارد، در حال حاضر توسعه‌دهندگان زیادی در سراسر جهان برای بهبود این شبکه در حال تلاش هستند.
